Zacznijmy od rzeczy najistotniejszej: loteria fantowa to – w pewnym uproszczeniu – loteria charytatywna. Realizowana jest dla spełniania celów dobroczynnych, niekoniecznie biznesowych, jak np. wzrost sprzedaży produktów. Jest to opcja, którą warto wziąć pod uwagę przy kampanii CSR’owej. I tak, to prawda, że jest to loteria, którą można zorganizować bez uzyskiwania zezwolenia, ale to nie oznacza, że nie generuje ona żadnych obowiązków prawnych. Dlatego zanim zaproponujecie klientom przeprowadzenie loterii fantowej przeczytajcie ten tekst i sami oceńcie, czy loteria fantowa to na pewno najlepszy wybór.
1. Loteria fantowa – co ją wyróżnia?
Nie wszyscy wiedzą, że polskie przepisy wyróżniają cztery rodzaje loterii: promocyjne, audioteksowe, loterie pieniężne i fantowe.
Zdecydowana większość organizowanych na rynku loterii to loterie promocyjne. Najbardziej standardowy mechanizm loterii promocyjnej zakłada, że konsument kupuje produkt promocyjny, a następnie zgłasza się do loterii rejestrując paragon fiskalny na stronie internetowej loterii. Oczywiście jest wiele modyfikacji tych mechanizmów, np. loterie „kapslowe” (zarejestruj kod spod kapsla) lub loterie typu „instant-win” (otwórz opakowanie i sprawdź, czy wygrałeś). Niemniej ich wspólnym mianownikiem jest to, że:
a.) żeby wziąć udział w loterii promocyjnej trzeba nabyć produkt lub usługę promocyjną lub inny dowód udziału w grze,
b.) następnie zgłosić się do loterii – samo zgłoszenie (zarejestrowanie) się do loterii jest nieodpłatne,
c.) w loterii można wygrać nagrodę pieniężną lub rzeczową.
Natomiast loteria fantowa to gra, w której uczestniczy się przez nabycie losu lub innego dowodu udziału w grze, a do wygrania są wyłącznie nagrody rzeczowe. To, co szczególnie odróżnia loterię fantową od innych loterii to założenie, że dochód z loterii fantowej (tzn. dochód ze sprzedaży losów/dowodów udziału w grze) przeznaczany jest w całości na realizację określonych celów społecznie użytecznych, w szczególności dobroczynnych.
Nie bez powodu loterie fantowe najczęściej przeprowadzane są podczas festynów, pikników czy rodzinnych eventów plenerowych. Takim wydarzeniom często towarzyszą zbiórki charytatywne, na które mogą być przeznaczone środki pochodzące z zakupu „losów” czy „cegiełek” w loterii fantowej.
2. Kiedy nie trzeba uzyskać zezwolenia na loterię fantową?
Loteria fantowa może być przeprowadzona albo na podstawie zgłoszenia albo wydanego zezwolenia. Twierdzenie, że loterię fantową można zorganizować bez zezwolenia jest pewnym uproszczeniem. Nawet jeśli uzyskanie zezwolenia nie jest konieczne, to tak czy inaczej loterie trzeba zgłosić.
Są dwa kryteria, które wpływają na to, że nie trzeba uzyskać zezwolenia na organizowanie loterii fantowej:
- kryterium kwotowe = wartość puli nagród
Jeśli pula nagród do wygrania w loterii fantowej nie przekracza kwoty bazowej (kwota ta co roku ulega zmianie, na 2023 r. wynosi 6.565,44 zł) to wystarczy, że organizator zgłosi Naczelnikowi Urzędu celno-skarbowego 30 dni przed startem, że loteria się odbędzie. Jeśli pula nagród przekracza kwotę bazową konieczne jest uzyskanie zezwolenia.
- kryterium podmiotowe = organizator loterii
Organizatorem loterii może być osoba fizyczna, osoba prawna lub jednostka niemająca osobowości prawnej. Jeśli jednak loterię organizuje organizacja pożytku publicznego to wymogi dotyczące puli nagród są bardziej liberalne. Taka loteria wymaga uzyskania zezwolenia dopiero wówczas, kiedy pula nagród przekroczy 15-stokrotność kwoty bazowej (na 2023 r. jest to kwota 98.481,60 zł). Poniżej tej wartości wystarczy, że organizacja pożytku publicznego zgłosi loterię.
W skrócie: jeśli nie jesteście organizacją pożytku publicznego i planujecie zorganizować loterię fantową z nagrodami o łącznej wartości większej niż kwota bazowa to musicie uzyskać na nią zezwolenie.
3. Jak przygotować loterię fantową?
To, że przepisy przewidują możliwość zorganizowania loterii fantowej bez uzyskania zezwolenia (pamiętajcie, że jest to wyjątek od reguły, a nie zasada) nie oznacza, że nie obowiązują tutaj żadne reguły. Wbrew pozorom loteria fantowa – nawet ta, którą można tylko zgłosić – wymaga spełnienia nie mniejszej ilości formalności niż organizacja loterii promocyjna. Oto kilka najważniejszych zasad, o których trzeba pamiętać:
- Każda loteria fantowa musi mieć regulamin, który zatwierdza właściwy organ.
- Nawet samo zgłoszenie organizacji loterii fantowej wymaga przedłożenia dodatkowych dokumentów (oświadczeń).
- Losy w loterii fantowej muszą być odpowiednio zabezpieczone – nie można przedwcześnie ujawnić wyniku gry.
- Wartość nagrody nie może być niższa niż cena nabycia losu – nie można sprzedawać losu za 5 zł i oferować o wygrania długopisu za 2 zł.
- Jeśli niewydane w loterii losy mają zostać zniszczone to należy o tym zawiadomić Naczelnika Urzędu celno-skarbowego. Czynność zniszczenia losów podlega kontroli.
- Dochód ze sprzedaży losów należy przeznaczyć na zrealizowanie wskazanego celu społecznie użytecznego w ciągu 30 dni od zakończenia loterii. Trzeba o tym zawiadomić organ, który wydał zezwolenie.
Natomiast jeśli planujecie zorganizować loterię fantową, na którą trzeba uzyskać zezwolenie (nie spełnia ona warunków do zgłoszenia) to zasadniczo sposób jej przygotowania, czas i koszty będą bardzo podobne do loterii promocyjnej. Pisaliśmy już szerzej na ten temat na blogu – zapraszam tu.
4. Bez zezwolenia, ale czy o to nam chodziło?
Właściwie po każdej rozmowie z klientem dotyczącej loterii fantowej usłyszałam: „Jednak nie tego oczekujemy”. Prawdę mówiąc od loterii fantowej nie można zbyt wiele oczekiwać. A na pewno nie tego, że będzie generować piki sprzedażowe. I o ile pomysł, żeby dochód z jej organizacji przeznaczyć na cele dobroczynne jest jak najbardziej słuszny to jednak sposób, w jaki została uregulowana w ustawie (dodatkowe obowiązki prawne) nadal zniechęca do jej realizacji. Dlatego polecam ostrożnie podchodzić do sformułowania, że „loterię można zorganizować bez zezwolenia”, bo jak widać jest to wyjątek od reguły.
