Jeśli zarządzasz projektami marketingowymi, to na pewno procesowałaś/eś umowę dotyczącą praw autorskich lub licencji. Najczęstszy przykład to umowa pomiędzy agencją a klientem. W takich umowach na pewno spotkałaś/eś się z pojęciem „pola eksploatacji” i mogę śmiało założyć, że było ono dla Ciebie bardzo enigmatyczne. I może nadal jest. Jeśli tak, mam dla Ciebie dobrą wiadomość: dziś odczarujemy te kwestie, bo pola eksploatacji to nie są magiczne zaklęcia. Pokażę Ci o co tu chodzi oraz jak w prosty i zrozumiały sposób opisać pola eksploatacji w umowach. Tak, aby były klarowne dla obu stron i skuteczne prawnie.
- Czym są pola eksploatacji i dlaczego są ważne?
- Mit skomplikowanego języka prawniczego
- Jak opisać pola eksploatacji w prosty sposób?
- Dlaczego takie podejście działa?
- Czy trzeba wymienić wszystkie pola eksploatacji?
- Jak wykorzystać tę wiedzę w praktyce?
1. Czym są pola eksploatacji i dlaczego są ważne?
Pola eksploatacji to inaczej sposób korzystania z utworu. Zdanie „przeniesienie autorskich praw majątkowych obejmuje następujące pola eksploatacji” oznacza „przeniesienie autorskich praw majątkowych obejmuje następuje sposoby korzystania z utworu”.
Co istotne, pola eksploatacji nie są z góry wyznaczone, a te wymienione w ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych są jedynie przykładowe. Tak naprawdę pola eksploatacji (czyli, powtórzmy, sposoby korzystania z utworu) mogą dotyczyć naprawdę różnych metod korzystania z treści, np. publikacja w internecie, wykorzystanie w reklamie, czy reprodukcja w materiałach drukowanych. Jako pole eksploatacji w kontekście rozwoju narzędzi AI można wskazać np. wykorzystane utworów do celu uczenia maszynowego.
Polskie prawo autorskie wymaga jednak, aby pola eksploatacji były wyraźnie wymienione w umowie. Oznacza to, że tylko te prawa, które zostaną jasno określone, zostaną skutecznie przeniesione lub objęte licencją. Jeśli pola eksploatacji nie zostaną wymienione, prawa związane z tymi polami eksploatacji domyślnie pozostają przy twórcy.
2. Mit skomplikowanego języka prawniczego
Wielu menedżerów obawia się, że skuteczna umowa dotycząca praw autorskich musi używać specjalistycznego języka prawniczego. To jednak mit!
Prawo nie wymaga używania konkretnych, skomplikowanych terminów. Ważne jest, aby pola eksploatacji były opisane w sposób jasny i zrozumiały dla obu stron. Często błędne przekonanie wynika z kopiowania fragmentów ustaw do umów lub korzystania z gotowych wzorów bez ich dostosowania do własnych potrzeb. W efekcie umowy są pełne niezrozumiałych sformułowań, co może prowadzić do nieporozumień.
3. Jak opisać pola eksploatacji w prosty sposób?
Nie trzeba używać terminów zaczerpniętych wprost z ustawy. Możesz opisać pola eksploatacji potocznymi słowami. Ważne, aby były one jednoznaczne. Oto kilka wskazówek:
- Używaj prostego, potocznego języka: Zamiast skomplikowanych sformułowań, opisz pola eksploatacji tak, jakbyś tłumaczył je komuś niezaznajomionemu z tematem. Przykład: „wykorzystanie utworu w kampaniach reklamowych na terenie Polski i Unii Europejskiej”
- Bądź konkretny i precyzyjny: Unikaj ogólników takich jak „wszelkie pola eksploatacji” czy „dowolne wykorzystanie”. Określ dokładnie, w jaki sposób i w jakim zakresie utwór będzie wykorzystywany. Przykład: „Publikacja tekstu na blogu firmowym oraz w mediach społecznościowych.”
- Uwzględnij kontekst biznesowy: Odnieś się do konkretnych działań biznesowych, co ułatwi zrozumienie intencji obu stron. Przykład: „Użycie zdjęć w materiałach promocyjnych, zarówno w formie drukowanej, jak i elektronicznej.”
Jeśli zatrudniasz grafika do stworzenia logo dla swojej firmy, możesz napisać w umowie: „Grafik przenosi na firmę X prawa do wykorzystania logo w celach identyfikacji wizualnej firmy, w tym na stronie internetowej, materiałach drukowanych, produktach oraz w mediach społecznościowych.” Gdy zlecasz napisanie artykułów na bloga: „Copywriter przenosi na firmę Z prawa do publikacji dostarczonych artykułów na firmowym blogu oraz w newsletterze, z możliwością ich modyfikacji i adaptacji.”
4. Dlaczego takie podejście działa?
Prawo autorskie wymaga, aby pola eksploatacji były wyraźnie wymienione, ale nie precyzuje, w jaki sposób mają być opisane. Kluczowe jest, aby z umowy wynikało, jakie prawa są przenoszone lub na jakie pola eksploatacji udzielana jest licencja. Opisując pola eksploatacji w sposób zrozumiały, zapewniasz, że obie strony mają pełną świadomość swoich praw i obowiązków, co minimalizuje ryzyko nieporozumień i ewentualnych sporów.
5. Czy trzeba wymienić wszystkie pola eksploatacji?
Zadbaj o to, aby w umowie dotyczącej przeniesienia praw autorskich/udzielenia licencji wymienić wyraźnie wszystkie pola eksploatacji, na których Ci zależy. Jeśli cokolwiek pominiesz i później pojawi się potrzeba wykorzystania treści w inny sposób, będzie trzeba zawrzeć dodatkową umowę. Domyślnie – z dodatkowym wynagrodzeniem za dodatkowe pola eksploatacji. I zasadniczo nie będziesz mieć żadnych narzędzi prawnych, aby przymusić drugą stronę (np. twórcę ) do zawarcia takiej umowy. Dlatego najlepiej wykonać tutaj dobrą kwerendą i stworzyć wyczerpującą listę sposobów korzystania z utworów. Rozsądną praktyką jest również dodanie w umowie dodatkowego postanowienia, zgodnie z którym w razie pojawienia się nowego pola eksploatacji, masz pierwszeństwo w nabyciu do niego praw od twórcy.
6. Jak wykorzystać tę wiedzę w praktyce?
- Zidentyfikuj swoje potrzeby: zastanów się, w jaki sposób zamierzasz wykorzystać utwór. Czy będzie to publikacja w internecie, druk, a może emisja w mediach?
- Używaj prostego języka – opisz pola eksploatacji tak, jakbyś tłumaczył je znajomemu. Unikaj kopiowania fragmentów z ustawy, bo może to prowadzić do użycia niezrozumiałych lub nieadekwatnych do współpracy terminów. Jeśli masz pytania, warto skonsultować się z prawnikiem.
Jasno sformułowane umowy budują zaufanie i ułatwiają współpracę. Umowa spełnia wymogi prawne, jeśli pola eksploatacji są wyraźnie wymienione, niezależnie od użytego języka. Jednocześnie pamiętaj, że pisanie „przeniesienie wszelkich praw autorskich na wszelkich polach eksploatacji” jest niewystarczające i nie prowadzi do przeniesienia jakichkolwiek praw. Precyzuj, jakie konkretnie pola eksploatacji są objęte przeniesieniem praw.
