Prawo do odstąpienia od umowy jest bez wątpienia jednym z najczęściej wykorzystywanych przez konsumentów praw. Celem tego prawa jest zagwarantowanie konsumentom możliwości zapoznania się z towarem. W przypadku sklepu stacjonarnego klient może obejrzeć towar bezpośrednio przed zakupem. W przypadku zakupów w sieci moment zapoznania się z rzeczą jest przesunięty na czas po odbiorze towaru. W mojej ocenie zbyt rzadko mówi się jednak o sytuacjach, kiedy prawo do odstąpienia jest wyłączone. A szkoda, bo ten temat jest niezwykle ciekawy i wcale nie taki oczywisty jak mogłoby się wydawać.
Nie będę Was trzymać w niepewności i tym razem zacznę od wniosku: prawo do odstąpienia od umowy nie może zostać wyłączone w przypadku takich produktów jak np. suszarki do włosów, choćby opakowanie tych produktów zostało zafoliowane lub w inny sposób zapieczętowane.
Z dalszej części artykułu dowiecie się dlaczego tak jest.
Ustawa o prawach konsumenta
Przypadki, w jakich konsumentowi nie przysługuje ustawowe prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość określa art. 38 ustawy o prawach konsumenta.
Artykuł 38
1. Prawo odstąpienia od umowy zawartej poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość nie przysługuje konsumentowi w odniesieniu do umów:
1) oświadczenie usług, za które konsument jest zobowiązany do zapłaty ceny, jeżeli przedsiębiorca wykonał w pełni usługę za wyraźną i uprzednią zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy, i przyjął to do wiadomości;
2) w której cena lub wynagrodzenie zależy od wahań na rynku finansowym, nad którymi przedsiębiorca nie sprawuje kontroli, i które mogą wystąpić przed upływem terminu do odstąpienia od umowy;
3) w której przedmiotem świadczenia jest towar nieprefabrykowany, wyprodukowany według specyfikacji konsumenta lub służący zaspokojeniu jego zindywidualizowanych potrzeb;
4) w której przedmiotem świadczenia jest towar ulegający szybkiemu zepsuciu lub mający krótki termin przydatności do użycia;
5) w której przedmiotem świadczenia jest towar dostarczany w zapieczętowanym opakowaniu, którego po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
6) w której przedmiotem świadczenia są towary, które po dostarczeniu, ze względu na swój charakter, zostają nierozłącznie połączone z innymi towarami;
7) w której przedmiotem świadczenia są napoje alkoholowe, których cena została uzgodniona przy zawarciu umowy sprzedaży, a których dostarczenie może nastąpić dopiero po upływie 30 dni i których wartość zależy od wahań na rynku, nad którymi przedsiębiorca nie ma kontroli;
8) w której konsument wyraźnie żądał, aby przedsiębiorca do niego przyjechał w celu dokonania pilnej naprawy lub konserwacji; jeżeli przedsiębiorca świadczy dodatkowo inne usługi niż te, których wykonania konsument żądał, lub dostarcza towary inne niż części zamienne niezbędne do wykonania naprawy lub konserwacji, prawo odstąpienia od umowy przysługuje konsumentowi w odniesieniu do dodatkowych usług lub towarów;
9) w której przedmiotem świadczenia są nagrania dźwiękowe lub wizualne albo programy komputerowe dostarczane w zapieczętowanym opakowaniu, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu;
10) o dostarczanie dzienników, periodyków lub czasopism, z wyjątkiem umowy o prenumeratę;
11) zawartej w drodze aukcji publicznej;
12) o świadczenie usług w zakresie zakwaterowania, innych niż do celów mieszkalnych, przewozu towarów, najmu samochodów, gastronomii, usług związanych z wypoczynkiem, wydarzeniami rozrywkowymi, sportowymi lub kulturalnymi, jeżeli w umowie oznaczono dzień lub okres świadczenia usługi;
13) o dostarczanie treści cyfrowych niedostarczanych na nośniku materialnym, za które konsument jest zobowiązany do zapłaty ceny, jeżeli przedsiębiorca rozpoczął świadczenie za wyraźną i uprzednią zgodą konsumenta, który został poinformowany przed rozpoczęciem świadczenia, że po spełnieniu świadczenia przez przedsiębiorcę utraci prawo odstąpienia od umowy, i przyjął to do wiadomości, a przedsiębiorca przekazał konsumentowi potwierdzenie, o którym mowa w art. 15 ust. 1 i 2 albo art. 21 ust. 1;14) oświadczenie usług, za które konsument jest zobowiązany do zapłaty ceny, w przypadku których konsument wyraźnie zażądał od przedsiębiorcy, aby przyjechał do niego w celu dokonania naprawy, a usługa została już w pełni wykonana za wyraźną i uprzednią zgodą konsumenta.
Towar dostarczany w zapieczętowanym opakowaniu, którego po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych
Jednym z najciekawszych i budzących najwięcej wątpliwości przypadków jest ten, o którym mowa w pkt. 5, czyli wyłączenie prawa do odstąpienia w odniesieniu do umów, w których przedmiotem świadczenia jest rzecz dostarczana w zapieczętowanym opakowaniu, której po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, jeżeli opakowanie zostało otwarte po dostarczeniu.
Głównym celem tego przepisu jest ochrona interesów przedsiębiorcy, gdy przedmiotem świadczenia są rzeczy wykazujące specyficzne właściwości. Obejmuje on rzeczy, które – po otwarciu opakowania – narażone są na działanie czynników zewnętrznych negatywnie wpływających na ich walory spożywcze lub użytkowe oraz na otoczenie. Przesłankę tę należy oceniać w sposób obiektywny.
Zapieczętowane opakowanie
Przepisy nie definiują pojęcia „zapieczętowane opakowanie”.
Niektórzy prawnicy uważają, że „Przez zapieczętowane opakowanie należy rozumieć jego sterylne zamknięcie, które chroni rzecz przed negatywnym wpływem środowiska zewnętrznego.”, ale w mojej ocenie jest to zbyt daleka interpretacja.
Ne znajdziemy odpowiedzi na pytanie o to, jakie właściwości fizyczne musi mieć opakowanie lub folia ochronna, ale jednocześnie nie znajdziemy nigdzie wytycznych, że musi to być sterylne zamknięcie.
Skoro celem przepisów jest zapobieganie zwracaniu przedsiębiorcy określonych towarów przez konsumenta, ponieważ po zdjęciu opakowania ochronnego ich wartość w zakresie bezpieczeństwa dla higieny lub zdrowia bezpowrotnie spada, tak że nie mogą one zostać ponownie przeznaczone do sprzedaży, to powłoka ochronna aby mogła być uznana za „zapieczętowaną” musi gwarantować w sposób wiarygodny czystość towaru, który ochrania. To kryterium zakłada, że opakowanie jest wystarczająco odporne, by ochronić towar i że nie może zostać otwarte bez widocznego uszkodzenia, tak że można stwierdzić z pewnością, iż dany towar mógł zostać wypróbowany przez kupującego.
Przykładem zapieczętowania może być plastikowa taśma lub metalowa zakrętka, która jest jakkolwiek przyspawana, tak że po celowym otwarciu nie jest możliwe przywrócenie jej do stanu początkowego.
Co istotne przedsiębiorcy nie mogą dowolnie korzystać z możliwości wyłączenia prawa do odstąpienia od umowy, poprzez opatrzenie towarów zapieczętowaniem jeśli nie uzasadnia tego charakter towaru analizowany w świetle wskazanych względów, tj. ochrona zdrowia oraz względy higieniczne. Co oznacza, że samo zastosowanie przez przedsiębiorcę zapieczętowania nie uzasadnia jeszcze wyłączenia prawa do odstąpienia, tj. musi temu towarzyszyć analiza, która wykaże, że jest to uzasadnione charakterem towaru analizowanym pod wyżej wskazanymi względami.
Czy zapieczętowany towar musi mieć dodatkowe oznaczenie?
Nie ma podstaw do tego by stwierdzić, że na sprzedawcach ciąży obowiązek dodatkowego oznaczania zapieczętowanych towarów.
Należy jednak pamiętać, że obowiązkiem sprzedawcy jest poinformowanie konsumenta, w jakich sytuacjach nie przysługuje mu prawo do odstąpienia od umowy. Stosowane zapisy powinny zostać zamieszczone w regulaminie sprzedaży oraz w każdym innym miejscu, gdzie mowa jest o prawie do odstąpienia od umowy (np. dedykowana zakładka na stronie internetowej). Nie ma jednak konieczności by każdy z produktów, który jest zapieczętowany był dodatkowo oznakowany np. poprzez etykietę „zapieczętowane opakowanie”.
Podsumowanie
Przepisy nie definiują określenia „zapieczętowane opakowanie”. Całość zgromadzonego do analizy materiału pozwala jednak stwierdzić, że przedsiębiorca nie ma dowolności w powoływaniu się na wyłączenie na podstawie art. 38 ust. 1 pkt. 5 ustawy o prawach konsumenta.
Sam fakt, że produkt sprzedawany jest w „zapieczętowanym opakowaniu”, np. w folii ochronnej nie zawsze będzie wystarczające dla przyjęcia, że jest to podstawa do wyłączenia prawa do odstąpienia.
Wyłączenia prawa do odstąpienia zawsze musi być poprzedzone analizą zmierzającą do odpowiedzi na pytanie: czy po otwarciu zapieczętowanego opakowania towar w ten sposób opakowany (zapieczętowany) znajduje się definitywnie w stanie nienadającym się do ponownej sprzedaży ze względu na ochronę zdrowia lub ze względów higienicznych, ponieważ z uwagi na charakter danego towaru jest niemożliwe lub nadmiernie utrudnione, by przedsiębiorca podjął kroki pozwalające na przywrócenie towaru do sprzedaży bez szkody dla jednego lub drugiego z tych względów?
Dopiero twierdząca odpowiedź na pytanie postawione w pkt. 32 powyżej pozwala przyjąć, że konsumentowi nie przysługuje prawo do odstąpienia od umowy zawartej na odległość.
Przykłady produktów, do których wyłączenie może mieć zastosowanie:
• wyroby higieny osobistej (kosmetyki, opatrunki, podpaski),
• wyroby wymagające szczególnej higieny (szczoteczki do zębów, szkła kontaktowe, artykuły spożywcze),
• wyroby służące do ochrony zdrowia (leki, strzykawki), czyli takie produkty, które ze swej natury przeznaczone są do używania przez jednego użytkownika i ze względu na przeznaczenie oraz sposób wykorzystania, w odniesieniu do tych produktów wymagane jest zachowanie szczególnych zasad higieny i czystości, których naruszenie wyklucza możliwość ich ponownej sprzedaży i uniemożliwia skorzystanie z wynikającego z art. 27 ustawy o prawach konsumenta uprawnienia do odstąpienia od umowy i zwrotu produktu sprzedawcy, w przypadku zawarcia umowy poza lokalem przedsiębiorstwa lub na odległość.
Przykłady produktów, do których wyłączenie nie może mieć zastosowania:
- szybkowar,
- toster,
- czajnik elektryczny,
- ekspres do kawy,
- suszarka do włosów.
Nie ma podstaw do zakwalifikowania tego urządzenia do produktów, których po otwarciu opakowania nie można zwrócić ze względów higienicznych lub ochrony zdrowia.
