Loterie to bardzo atrakcyjny rodzaj akcji marketingowej. Zazwyczaj łatwo do nich przystąpić, a wybór laureatów jest niezwykle obiektywny, bo decyduje o nim zwykły, ślepy los. Proces przyznawania nagród jest krótki i nieskomplikowany. Dlatego wiele firm organizuje właśnie losowania nagród, najczęściej za pośrednictwem fanpage’a na Facebooku. Również wielu blogerów przeprowadza tzw. giveawaye poprzez wylosowanie czytelników, którzy otrzymają nagrodę. W przeważającej większości losowania takie są jednak przeprowadzane bez wymaganego prawem zezwolenia. Wbrew pozorom, konsekwencje prawne mogą być tutaj bardzo dotkliwe.
Przyznanie nagród w akcji promocyjnej w drodze przypadku (losowanie jest tylko jedną z wielu form takiego przyznawania nagród) sprawia, że pod względem prawnym stanowi ona loterię (najczęściej loterię promocyjną i na tej się skupimy w tym artykule). Organizowanie loterii jest w Polsce uregulowane przepisami ustawy o grach hazardowych. Można w pewnym uproszczeniu powiedzieć, że w naszym kraju od strony prawnej zakup losu w loterii LOTTO to prawie jak gra w ruletkę w kasynie. A skoro tak, to osoba organizująca losowania nagród musi uzyskać zezwolenie na przeprowadzenie danej loterii i poddać ją tym samym pod nadzór organów celnych. Warto również dodać, że uzyskanie takiego zezwolenia i przeprowadzenie samej loterii wiążę się ze stosunkowo dużymi kosztami (same koszty stałe przy każdej loterii mogą wynieść co najmniej kilka tysięcy złotych, nie licząc budżetu na same nagrody).
Nasza rzeczywistość nierzadko odbiega jednak od przepisów prawa. Niemal codziennie można spotykać się z losowaniami nagród w akcjach promocyjnych, na które wcale nie uzyskano zezwolenia. Osoby organizujące takie nielegalne losowania nagród, z powodu braku świadomości prawnej, nierzadko nie kryją się z tym w żaden sposób. Przeciwnie – wiele razy sam widziałem w sieci nawet oficjalnie opublikowane nagrania video z przeprowadzanych losowań.
Warto zatem odpowiedzieć na pytanie: czy za przeprowadzenie losowania nagród bez zezwolenia grozi jakaś kara?
Na razie odpowiedź krótka – tak, i to niestety nie tylko organizatorowi, ale również uczestnikom.
W przypadku nielegalnych loterii promocyjnych realną sankcją dla organizatora jest grzywna wymierzana na podstawie przepisów Kodeksu karnego skarbowego. Organizowanie loterii bez zezwolenia to przestępstwo albo wykroczenie karnoskarbowe (w zależności od skali naruszenia). Stosując pewne uproszczenie: wylosować nagrody bez zezwolenia to prawie tak, jak nie zapłacić należnego podatku.
Za losowanie nagród z naruszeniem przepisów grozi grzywna w wysokości do 240 stawek dziennych (w 2016 r. jest to maksymalnie niecałe 6 milionów złotych). Karę tę można nałożyć na osobę, która jest odpowiedzialna za przeprowadzenie nielegalnej loterii. W przypadku podmiotów, które nie są osobami fizycznymi (np. spółek), odpowiedzialność mogą ponosić np. członkowie zarządu lub pracownicy, którzy organizacyjnie odpowiadają za marketing firmy.
Tylko tak straszę? Bynajmniej. Urzędy celne powołane do egzekwowania przepisów ustawy konsekwentnie kontrolują rynek, w tym również internet. Kilkukrotnie trafiały do naszej kancelarii historie osób, które zostały wezwane do stawienia się w urzędzie celnym na złożenie wyjaśnień, a następie ukarane kilkutysięcznym mandatem za urządzanie nielegalnej loterii promocyjnej.
Jeśli organizujemy bez wymaganego zezwolenia loterię przynoszącą nam bezpośrednio przychód (np. loterię audioteksową), to niezależnie od grzywny za przestępstwo/wykroczenie karnoskarbowe organ celny może nałożyć na nas administracyjną karę pieniężną w wysokości 100% przychodu z takiej loterii.
Co natomiast grozi samym uczestnikom nielegalnej loterii?
W pierwszej kolejności, uczestnikowi loterii prowadzonej wbrew prawu, i to nie tylko zwycięzcy, grozi odpowiedzialność karnoskarbowa w postaci grzywny do 120 stawek dziennych (w 2016 r. jest to maksymalnie niecałej 3 miliony złotych), a w przypadku mniejszej wagi – grzywny za wykroczenie skarbowe. Co jednak bardzo istotne, do pociągnięcia do tej odpowiedzialności konieczne jest w szczególności, aby sprawca (uczestnik) miał świadomość, że organizowana loteria jest nielegalna.
Ponadto, w praktyce najczęściej spotykaną sankcją dla laureatów może być odebranie nagrody uzyskanej w nielegalnej loterii, a jeśli została już ona zbyta przez laureata – jej równowartości.
Nawet jeśli sprawą nie zainteresują się organy celne, to nie można wykluczyć, że uczestnik i tak będzie musiał zwrócić otrzymaną nagrodę organizatorowi. Skoro bowiem loteria prowadzona była w sposób sprzeczny z prawem, powoduje to nieważność przeniesienia własności nagrody na laureata. Powinna ona być zatem zwrócona, ponieważ jest tzw. świadczeniem nienależnym.
Przeprowadzenie losowań nagród bez wymaganego zezwolenia to niestety poważne naruszenie polskich przepisów. Działania służby celnej nadzorującej stosowanie ustawy systematycznie zyskują na intensywności, dlatego wbrew pozorom ryzyko prawne związane z urządzaniem nielegalnej loterii jest całkiem realne. Dlatego jeśli w swojej działalności marketingowej chcesz przeprowadzić losowanie nagród, a jednocześnie koszty urządzania loterii zgodnie z prawem przewyższają Twój budżet na całe przedsięwzięcie, zastanów się nad innymi formami akcji promocyjnej (np. konkursem, w którym uczestnicy rywalizują o wygraną). Atrakcyjność losowania najczęściej nie jest warta ryzyka kary za nielegalne losowania. Nie mówiąc już o stratach wizerunkowych.
